In 2021 zijn in Zuid-Holland en Westelijk Noord-Brabant 47 territoria vastgesteld, bij 7 territoria is niet gebroed of is het onbekend of er echt is gebroed. Van de resterende 41* broedsels zijn er 14 mislukt en is van 1 broedsel de afloop onbekend en dus bleven er 26* succesvolle nesten over.
Slechtvalken in Zuid-Holland 2021
Die 26 geslaagde nesten leverden 72 uitgevlogen jongen op waarvan er 51 zijn geringd. Van die 51 jongen is het geslacht bepaald: 24 vrouwen (47%) en 27 mannen (53%).
Het gemiddeld legbegin was 17 maart en varieerde van 28 februari tot 16 april (n=23). Gemiddeld aantal uitgevlogen jongen per geslaagd nest is 2,8 tegenover 2,4 in 2020. De gemiddelde legselgrootte is 3,7 (n=18).
Wat opvalt is dat er veel mislukte pogingen zijn en daardoor uiteraard minder geslaagde pogingen. Maar die pogingen begonnen gemiddeld met een aardige legselgrootte en leverden gemiddeld ook aardig wat jongen per geslaagd nest op. Het eerst startende paar van 2021 (28 februari, Zoetermeer) was voor Zuid-Holland en Westelijk Noord-Brabant de vroegste sinds 2010.
* Inclusief één tweede broedpoging
Nieuwe territoria
5 juni 2021: Alphen, Noord-Brabant. Foto: Harrie Timmermans
Twee door ons gebouwde en geplaatste nestkasten werden beloond met een (voor zover bekend) eerste broedpoging:
De nestkast op de Sint-Gummaruskerk in Steenbergen (geplaatst in oktober 2014) leverde 3 jongen op.
De in januari 2019 geplaatste dakkapel nestkast in de Sint-Willibrorduskerk in Alphen leverde 4 uitgevlogen jongen op. Op de foto hiernaast de 4 jongen van bijna 6 weken oud.
In het "midden" van de Hoeksche Waard heeft het paar dat daar vorig jaar een halfslachtige poging deed, dit jaar in een hoogspanningsmast verderop, beter z'n best gedaan: er werden 2 jongen gezien. Ondanks dat de ringen van de oudervogels niet zijn afgelezen is wel duidelijk dat het om hetzelfde koppel gaat.
Langs de Beneden Merwede waren ook nog 2 bijzondere broedlocaties:
In Hardinxveld broedde een koppel op het terrein van Damen Shipyards. De nestlocatie was een oud kraaiennest op een rooster van een bewegende hijsdeel van een bewegende kraan ! En wonder boven wonder slaagde het broedsel ook nog en vlogen de jongen normaal uit.
In Sliedrecht broedde een slechtvalk op de oude watertoren aan de Rivierdijk. De broedpoging mislukte want bij een latere inspectie was het nest leeg en waren er geen sporen dat er jongen zijn opgegroeid.
9 mei 2021: Broedende slechtvalk op watertoren, Sliedrecht.
Verstoringen en mislukte broedpogingen
Gelukkig ging het op veel plaatsen goed maar dit jaar waren er veel verstoringen door veel verschillende oorzaken. Er gingen dan ook opvallend veel broedpogingen de mist in. Bij Shell Pernis gaat het broedsel al een paar jaar de mist in en dit jaar werd de oorzaak daarvan duidelijk want er kwam een foto van de vrouw "slechtvalk" beschikbaar. Het was een verwilderde ontsnapte valkeniersvogel: een sakervalk ! De combinatie van een slechtvalk man en een saker dame is waarschijnlijk niet vruchtbaar.
In Rotterdam Waalhaven, Delft, Alphen a/d Rijn en mogelijk Oceanco in Zwijndrecht werden extra valken gezien. Een verstoringsoorzaak die we steeds vaker waarnemen. Van deze territoria slaagde alléén Alphen a/d Rijn.
Vreemd genoeg waren er dit jaar aan het begin van het broedseizoen (een kwetsbare periode!) ineens op 4 verschillende locaties (Leiden, Zoeterwoude, Rijswijk en Goes) werkzaamheden gepland of gestart. De planning werd aangepast of werkzaamheden opgeschort en zo konden al deze broedlocaties gelukkig allemaal toch jongen opleveren.
Een aantal locaties waren dit jaar niet toegankelijk (Koeltorens Moerdijk en Amercentrale en de Maasvlakte schoorsteen. Geen gegevens dus. Behalve van de koeltoren van RWE Moerdijk want door een oplettende waarnemer zijn daar 3 uitgevlogen jongen gezien.
Andere bijzonderheden
Bij de Jacobuskerk, Den Haag, blijkt dat het nieuwe vrouwtje dat vorig jaar de al jaren daar broedende vrouw X8 verdreef, moedig genoeg om op het rooster te blijven zitten terwijl ik één voor één de jongen opmat. Ongetwijfeld voor ons beiden een bijzondere ervaring.
Het Haringvlietbrug territorium is wel een verhaal apart: op 24 maart zijn vissers met hun bootje op het Haringvliet getuige van een heftig gevecht tussen 2 slechtvalken. Ze zien dat één van de valken te water raakt en er niet meer uit kan komen. Ze vissen de valk uit het water en overhandigen haar aan de Dierenambulance. In het Rotterdamse vogelasiel "Vogelklas Karel Schot" blijkt dat de valk behalve een nat pak eigenlijk alleen gewond is aan haar trots en wordt besloten de dame dezelfde dag nog, vers geringd, los te laten. Het is het begin van het broedseizoen en snel loslaten kan betekenen dat je het broedsel red (maar ook dat je de verstorende dame weer terug brengt). 5 weken later wordt de losgelaten dame dood naast de nestkast gevonden, er liggen dan 3 warme eieren in de nestkast. Later blijkt dat het broedsel is mislukt.
Tijdens het broedseizoen kwam het mannetje van het Neherpark in de vogelopvang terecht. En ondanks dat het mannetje na 4 dagen al weer teruggebracht is en het vrouwtje haar best deed om de erg kleine jongen zelf van voedsel te voorzien is het helaas niet gelukt om jongen groot te brengen. Het vrouwtje moet dan zelf gaan jagen en dan zijn de kleine jongen onbeschermd tegen kou en andere bedreigingen (zoals bv kraaiachtigen).
In Delft en Alphen a/d Rijn neemt een nieuwe man het territorium over tijdens de ei-fase(!) en daarmee dus ook het broedsel. In beide gevallen gaat het ook nog om een jong uit 2018 hetzelfde nest dat ze nu overnemen. In Alphen a/d Rijn slaagt het broedsel wonderwel. In Delf gaat het helaas mis, want Delft had nog meer problemen:
Nijlganzen !
In Leiden en Delft probeerden nijlganzen ook gebruik te maken van de slechtvalk nestkast. Op beide locaties zijn er stangen in de kastopening geplaatst en dit leek aanvankelijk goed te gaan en beide koppels hebben eieren gelegd. In Leiden zijn er uiteindelijk ook 3 jongen uitgevlogen. In Delft viel de aanhoudende interesse van de nijlganzen helaas samen met het verschijnen van een nieuwe mannetje (weer een lokale zoon) en de daarbij behorende schermutselingen. Op een moment dat het vrouwtje uit de kast is wringt een nijlgans zich naar binnen en vernield 2 eieren. Kort daarna mislukt het broedsel.
Broodje aap
Spijlen plaatsen in de invliegopening van de nestkast plaatsen is een bewezen effectieve methode om nijlganzen uit torenvalknestkasten te houden. Maar daar is sowieso de invliegopening kleiner en is er ook geen rooster voor de kast vanwaar de nijlganzen op hun gemak kunnen bekijken hoe ze naar binnen kunnen: het moet in de vlucht gebeuren. Bij een gedeelte van slechtvalk adorerend Nederland is door een slechtvalk-territorium in Heidelberg,Duitsland, de misvatting ontstaan dat het deze bewezen effectiviteit ook geldt voor slechtvalken (www.ag-wanderfalke.de) Daar zijn ook spijlen geplaatst maar de nijlganzen bleven zich naar binnen wringen. Uiteindelijk was de afstand tussen de spijlen 14 cm en durfde het mannetje slechtvalk niet meer naar binnen: geen oplossing dus!
Er zijn 2 spijlen verwijderd en er is een beeldherkeningssysteem geïnstalleerd dat geluiden en lichtflitsen genereerd als er een nijlgans wordt gedetecteerd. Overigens leerden de slechtvalken ook steeds beter om zelf de nijlganzen te verdrijven van hun nestplek, zie bijlage 1.
Kortom: de spijlen waren bij dit slechtvalkkoppel ook niet de oplossing, mede doordat het (kleinere) mannetje niet meer naar binnen durfde. Dit kan per individu verschillen en een oplossing zal dan waarschijnlijk ook maatwerk per slechtvalkkoppel zijn...
30 maart 2021: Confrontatie tussen Nijlgans en Slechtvalk, Webcam Delft. Screenshot door Hans v/d Langkruis
11 september 2021: Jong van het Erasmus MC nabij Strijen, hier 4 maanden oud.
Vergelijking van de afgelopen jaren:
Slechtvalken ZH + west NB 2021 2020 2019 2018 2017 2016 2015 Aantal territoria 47 45 34 36 35 32 27 - broedpogingen 41 (100%) 38 (100%) 29 (100%) 30 (100%) 31 28 21 - geslaagd 26 (63%) 30 (79%) 24 (83%) 25 (83%) 26 (84%) 22 (79%) 16 (76%) - mislukt 14 (34%) 8 (21%) 5 (17%) 5 (17%) 5 (16%) 6 (21%) 5 (24%) Legselgrootte gemiddeld 3,7 (n=18) 3,3 (n=21) 3,3 (n=15) 3,5 (n=17) 3,3 (n=15) 3,5 (n=13) 3,9 (n=11) Uitgevlogen jongen 66 70 63 76 72 51 43 - geringd 51 (100%) 50 (100%) 55 (100%) 60 (100%) 57 41 37 - jongedames 24 (47%) 24 (48%) 20 (36%) 25 (42%) 29 (51%) 18 (44%) 16 (43%) - jongemannen 27 (53%) 26 (52%) 35 (64%) 35 (58%) 28 (49%) 23 (56%) 21 (57%) - jongen per geslaagd nest 2,8 2,4 2,6 2,8 2,7 2,4 2,7 Legbegin 28/2 - 16/4 6/3 - 3/5 1/3 - 31/3 2/3 - 23/4 2/3 - 13/4 3/3 - 20/4 2/3 - 31/3 - gemiddeld 17/3 18/3 12/3 19/3 18/3 19/3 17/3
Details territoria:
4 2 17-03 - - - - - - 4 - 07-03 3 2 09-03 - 2 18-03 - 3 11-03 - - - - 3 17-03 - - - - - - - - - - 3 16-04 3 - - - 2 03-04 - 2 - - - - - - - - - - 4 3 22-03 4 2 10-03 4 4 08-03 - 4 11-03 - 3 - - - - 4 - 26-03 3 2 26-03 - - - - - - - 1 - 4 3 28-02 3 2 15-03 - - - 4 3 13-03 4 4 18-03 4 3 09-03 - - - - - - - 3 - 4 4 11-03 - 3 - - 3 - 3 - 21-03 4 - - - 1 - - - - 3 3 14-03 - 2 06-04
Met dank aan:
Albert de Jong (Sovon), Ard Lagrouw, Arie Kwakernaak (NestkastLive.nl), Bas Kessels (Shell), Bart Vastenhouw (TU-Delft), Bas de Maat, Ben Vink (IHC), Cees Lavooij, Cobi Greve, Dorothee Rabe, Dorus Duits, Ed Langbroek (Menenba), Edwin Brabander (Heineken), Els Marijs, Ferry van Stralen (Gunvor), Fons Bongers, Guido Aijkens, Hans Potters, Hans v/d Langkruis, Harrie Timmermans, Henk Baas (Gemeente Zoetermeer), Henno MacDaniël (Tennet), Johan Quist, Joost van Wingerden, Jos Moret (Vliegasunie), Karin van den Berg, Kjetil van den Berg, Loek van der Lee, Marco Vriens, Margot de Kam, Mark van der Zijden, Menno Kuiper, Monique de Vrijer (Vogelklas), Patrick den Ridder (Cargill), Peter van Geneijgen (WSN), Renske van de Wetering (Uniper), Rian Willemen (RWE), Rob Jansson, Ronald in't Veld (SBB), Sander Elzerman, Sander Thuis, Stefan van der Waal (Gemeente Brielle), Teun Schoemaker, Thea van Gogh, Winfried v Meerendonk, Wouter Parent, Yvonne v/d Maat, de dierenambulances, de vogelasiels en de terrein eigenaren.
Bijlage 1: Deel van de mail van contactpersoon Heidelberg, Duitsland. (met toestemming)
"When in 2018 Egyptian geese stubbornly tried to conquer our nestbox (successful since 1999) the pf were not able to stop them. We installed vertical plus horizontal bars reducing the distance between them to a finally 14 cm! Still the Egyptian geese squeezed in!
But the pf tiercel refused now to enter! Female entered...
So we de-installed two of the bars.
Both pf went in and out again and learned to attack the Egyptian geese immediately when they neared the church`s steeple! So they stopped with aggressive attacks the Egyptian geese in air before those landed at the nest box. (I got 7 or 8 informations by telephone calls from neighbours near the church)
So we had another successful breeding of the Pf in 2018!
In the same time the University of Bonn set up a program to stop the entering of Egyptian geese but allow the entrance of PF. Installed in 2018 this programm stopped twice via noise and strobo-light the Egyptian geese who fled in 2019 the nestbox with in two seconds after their landing in the interior! The program can detect exactly after 3-5 pictures within one or two seconds.
(Egyptian geese = Nijlganzen)
3 juli 2021: Hardinxveld, nog 2 jongen op het nest, de 3e zit al op een dak
3 juli 2021: Hardinxveld, zelfde foto, kleinere uitsnede
25 april 2021: Loon op Zand, een nieuwe dame (afkomstig uit Venlo, 2017)
Websites over deze slechtvalken:
Alphen aan de Rijn, Cellnex Mediatoren [Cams]
Delft, TU Bouwkunde [Cams]
Den Haag, Bethlehemkerk [Cams]
Noordwijkerhout, NH Hotel Leeuwenhorst [Cams]
Leiden, EON centrale [Cam]
Den Haag, "Parkstraatkerk" [Site]
Rijswijk, Oude stadhuis [Site]
Waarneming.nl: Slechtvalken 2021
Fora: Slechtvalkenforum Piet , Slechtvalkenforum Coriena
